مەن ۋە كىتاپ

ئابدۇلھەفىز زىيائى 

مەن گۈزەل تەكلىمان باغرىدا تۇغۇلۇپ قەلبىگە مىڭ ئارزۇ ئ‍ۈمۈدلەرنى پۈكۈپ چوڭ بولغان خىيالچان بىر سەبى  ئى‍دىم. شۇنچە ئاددى ۋە شۇنچە ساپ سەھراچە بىر قىزىقىش ئىچىدە كاللامدىن كەچكەن شۇ سەبى تۇيغۇلارنىڭ جاۋابىنى تېپىش ئ‍ۈچۈن ئورۇنغىنىمدا ھەم مومامدىن ئاڭلىغان ساماۋى چۆچەكلەرگە قىياس قىلىپ تۇرۇپ ئۆزۈمگە ئۆزۈم جاۋاپلارنى ياساپ چىقاتتتىم. چوڭ بولغانسېرى ھايات ۋە تەقدىرنىڭ ماڭا يۈكلىگەن مەجبۇرىيەت ۋە مەسئۇلىيەتلىرى ئالدىدا مەن يەنىلا  بىر جاۋاپ ئىزدىگۈچى، يىڭى خىيال ۋە ئارزۇلارنى ياساپ چىققۇچى سۈپىتىدە قېلىۋەردىم، بىر ھەرپ چاغلىق بىلىم ئالغىنىمدا تەپەككۇرۇمدا تۇغۇلىدىغان سوئال مىڭ بولۇپ كەتكەندەك بىلىنەتتى  ھەر نەرسىگە خىيالچان بېقىشلىرىم ، ئۆزۈمگە ئ‍ۆزۈم پىچىرلاپ كىتىشلىرىم ۋە ھەتتا خىيالى دۇنيارىمدا شۇنچە چوڭ ئىشلارنى ۋۇجۇدقا چىقىرىشلىرىم  ئارزۇ ۋە ئارمانلىرىمنىڭ بىخلىنىۋاتقان ۋاقتى ئىكەن ئەسلىدە . چوڭلارنىڭ خىيالى يوق ئادەمنىڭ ئەمەلىيىتى بولمايدۇ، دېگىنىدەك مەن ئاشۇ خىياللارنى يۈدۈپ باشلىغان سەبى ھاياتىمنى مانا بۈگۈنكى قىران دەۋرىمگىچە توختىماي شۇ خىياللىرىمغا جاۋاپ ئىزدەش ياكى ئارزۇ ئارمانلىرىمنىڭ ئىچىدە ئ‍ۆز ئۆزۈم بىلەن مۇنازىرە قىلىش ئىچىدە ئ‍ۆتۈپ بۈگۈنگە كەلدىم. ئەمما شۇ بىر ھەقىقەتنى تونۇپ يەتتىمكى مەن پۈتۈن سوئاللىرىمنىڭ جاۋابىنى يا ماڭا بىلىم بەرگەن ئۇستازلىرىمنىڭ ئ‍ېغىزىدىن ياكى باش چۆكۈرۈپ ئوقۇغان بارلىق ھېكايە، رومان ، ۋەياكى چۆچەك دىگەندەك كىتاپلاردىن تېپىپ كەلدىم . يەنە قىسقىچە قىلىپ ئېيتقاندا پۈتۈن سوئاللىرىمنىڭ جاۋابىنى ماڭا پەقەت كىتاپلا بېرىپ كەلدى. شۇنچە ھۇرۇنلۇق ئىلكىدە ئايدا، يىلدا بىرە كىتاپ ئاران ئوقۇيدىغان چاغلىرىمدىمۇ شۇ بىر كىتاپ مەن ئ‍ۈچۈن نۇرغۇن سوئاللارنىڭ يەشمىسى ئىدى . ھەر قانداق بىر ئىنسان كىتاپنىڭ ئۆز ھاياتىغا كۆرسەتكەن تەسىرىنى ئىنكار قىلمايدۇ ۋە قىلالمايدۇ. چۈنكى بىزنىڭ ھايات مىزانىمىزمۇ ھەم ئەنە شۇ كىتاپقا يېزىلغان. ئۇنداقتا بىز كىتاپ ھەققىدە ئازراق مۇلاھىزە يۈرگۈزۈپ باقايلى:-
كىتاب دىگەن بۇ  سۆزنى ئاڭلىغىنىمىزدا ھەر قانداق بىر مۇسۇلمان ئەۋلادىنىڭ دەرھال ئىسىگە ئۇلۇغ مۇقەددەس كىتابىمىز قۇرئان كەرىم كېلىدۇ ،نىمە ئۈچۈن چۈنكى بىز ئوقۇ بىلەن باشلانغان ئۇلۇغ كىتاب  قۇرئان كەرىمدە  ھاياتىمىزنىڭ مەناسىنى، ياشىشىمىزنىڭ  ئۇسلۇبىنى ،ھەددىمىزنىڭ قانۇنىنى ،ئەنە شۇ ئوقۇ دىگەن بۇيرۇققا بىنائەن قۇرئان كەرىمنى ئوقۇش ئارقىلىق بىلگەن ، ھاياتىمىزغا تەسىر كۆرسەتكەن پىكىر بىلىملەرمۇ ئەنە شۇ بىز ئوقۇغان باشقا كىتاپلاردىن كەلگەن ، مەشھۇر پەيلاسوپلارنىڭ ئۆگۈتلىرى بىزنىڭ كىشىلىك ساپايىمىزنى ئۆستۈرسە، نۇرغۇن قەرىمانلارنىڭ باتۇرلارچە ئىش ئىزلىرى بىزنىڭ روھىمىزنى تاۋلاپ، ئىرادىمىزنى كەسكىنلەشتۈرىدۇ. كىشلىك ھاياتتا بولسۇن ۋەياكى مەنىۋى ھاياتتا بولسۇن كىتاپنىڭ تەسىر كۆرسەتكۈچ رولىنى ھېچكىم ئىنكار قىلمايدۇ.   دىمىسىمۇ ئوقۇ دىگەن سۆزنىڭ مەنىسىنىمۇ ئويلانغان ۋاقتىمىزدا قەغەز ئۈستىگە يېزىلغان. قىسقىچە قىلىپ ئېيتقاندا كىتاپقا يېزىلغانلىرىدىن باشقىنى ئوقۇغىلى بولمايدۇ ،ھېچكىم مۇئەللىمىنىڭ كاللىسىدىكى بىلىملىرىنى ئوقۇيالمايدۇ تەپەككۈرىنى ئوقۇيالمايدۇ ،ۋە ھەر قانداق بىر شاگىرت ئۇستىسىنىڭ كاللىسىدىكى ھۆنىرىنى ئوقۇيالمايدۇ. بۇنىڭغا بىنائەن ئاللاھ تائالا بىزگە  ئوقۇ دىگەن بۇيرۇققا ئەگەشتۈرۈپ بىلگىن دىگەن بۇيرۇقنى چۈشۈرگەن  ، بۇنىڭغا  ئاساسلىنىپ ئوقۇ دىگەن بۇ كەلىمىنىڭ كىتاب ئوقۇشتىن باشقا مەنادا ئىشلىتىلمەيدىغانلىقىنى كۆرىۋالالايمىز، ئەمما ئوقۇغاندىن كىيىن ئاندىن بىز ئىزدىگەنلىرىمىزنىڭ جاۋابىنى ۋە بىلمىگەنلىرىمىزنى بىلىۋالالايمىز. ئۇنداقتا نىمە ئۈچۈن كىتاب ئوقۇش بۇنچە مۇھىم ،بىز نىمە ئۈچۈن ئۆگەنمەي ئاۋۋال ئوقۇيمىز ،نىمە ئۈچۈن كىتاب ئوقۇ دىگەن بۇ خىتاب ئىنسانىيەتكە كىتاب چۈشۈرۈلگەندىن تارتىپ بازار تېپىپ ھازىرغىچە ھېچكىم قارشى چىقمىغان، ھەم ھازىرغىچە بۈيۈك خىتاپ ھالىتىنى ساقلاپ ھەر دەۋر ھەرماكانغا ماس ھالدا يىڭى پېتى تۇرىۋەردى ،كىتاب ئوقۇش بىزگە قانداق ماددى ۋە مەنىۋى پايدىلارنى بىرىدۇ ؟
تارىختىن بۇيان ھەر قانداق بىلىم ئىگىسى ئۈزىنىڭ بىلىملىرىنى بىرسىگە سۆزلەپ بىرىپ كىتىپ قالغان ئەمەس، ئىنسانىيەتكە ماددى ياكى مەنىۋى پايدىسى بار دەپ قارالغان ھەر قانداق كۆرسەتمە پىكىر ئىدىيە يىڭىلىقلارنىڭ مۇتلەق ھەممىسىنى ئەنە شۇ كىتاپقا يېزىپ قالدۇرغان.
بىزنىڭ ئوقۇپ پايدىلىنىپ تەپەككۈر قىلىشىمىز، ئۇنىڭدىن پايدىلىنىپ تېخىمۇ يىڭى بىلىملەرنى ئىشلەپ چىقىرىپ ھاياتىمىزنى تاكامۇللاشتۇرىشىمىز ۋە ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزنىڭ ماددى ۋە مەنىۋى قىممىتىمىزنى ھاسىل  قىلىش ئۈچۈن ، ۋە ھاياتىمىزغا بىر قىممەت ھاسىل قىلىش ئۈچۈن ، خىيال بىلەن ئەمەس تەپەككۇر بىلەن، تۇيغۇ بىلەن ئەمەس ئەقىل بىلەن ھەركەت قىلىشىمىز  ئۈچۈن ئەڭ كىرەكلىك بولغان بىلىمدىن ئىبارەت بۇ نىئمتكە كىتاب ئوقۇماي ئىرىشكىلى بولمايدىغانلىقىنى ھەممە بىلىدىغان ئوچۇق ھەقىقەت ، شۇنىڭ ئۈچۈن بۈگۈن مەن يەنە خىتاب قىلىمەنكى  كىتاب ئوقۇيلى.....!  كېلىڭلار ئىلىم يولىغا بىز بىلەن بىللە  تەڭ قەدەم باسقان  ئەي زامانداشلار...! ساۋاقداشلار...! بىلىمداشلار...! دەرتداشلار...! كىتاب ئوقۇيلى !  كىتاب ئارقىلىق ئۆز قىممىتىمىزنى تاپايلى ...!  شۆھرىتىمىزنى تاپايلى ...!ئۆزىمىزنى  تونۇيلى ....!
كىتاب بىزنىڭ ھارغان نىرۋىلىرىمىزگە، ھودۇققان قەلىبلىرىمىزگە ،چاڭقىغان دىللىرىمىزغا ،سىقىلغان روھىمىزغا ،مەلھەم ۋە شىپا بولغۇسى ....!.
سۆزۈمنى كىتاپ ھەققىدە يازغان مۇنۇ شېئىربىلەن ئاخىرلاشتۇراي :-
كىتاب
 
روھىمنىڭ خەندانى سەن ئەي كىتاب ،
تەپەككۇر گۈلخانىم سەن ئەي كىتاب.
كۆڭلۈمنى يايراتقان دىلىمنى سايراتقان ،
يولۇمنى نۇرلاتقان ئوتقاشىم سەن كىتاب....!
 
قاتمال دىللارنىڭ ئەبجەش ئويلارنىڭ ،
جاۋاپسىز سوئاللار شىرىن خىياللارنىڭ.
دەرتمەن دىللارنىڭ  ئىزگۈ روھلارنىڭ ،
بىردىنبىر داۋاسى لايىق جاۋابىدۇر كىتاب.....!
 
ئازغان يولۇڭغا كومپاس ۋە شام چىراغ ،
خىرەلەشكەن ئەقلىڭگە پاساھەت ۋەساپا.
زېھنىڭگە كۈچ-قۇۋۋەت غورورۇڭغا ۋاپا ،
ھايات مەشئىلىڭ ئەقىل قاناتىڭدۇر كىتاب.....!
 
مەنىۋىى بىباھالىقىڭنىڭ كان - بايلىقى ،
ئەقىل چىرىغىڭنىڭ ئۆچمەس مەشئىلى.
بىردىنبىر ھەمراھىڭ بىلىمنىڭ مەنبەسى،
ئەڭ چوڭ بايلىقىڭ ۋە بارلىقىڭدۇر كىتاب....!
 
كىتاپ بىلەن روياپقا چىققۇسى ...!
ئوقۇ دىگەن ئۇلۇغ ئىلاھى خىتاپ....!
 
                           :- زىيائىي